A Kiwanisclub in New Mexico, VS, houdt dee vlam van het project brandend door de gemeenschap erbij te betrekken.

Door Erin Chandler

Ray Sandoval herinnert zich nog goed het begin van zijn Kiwanis-reis. Hij was zes jaar oud in Santa Fe, New Mexico, VS.

"Ik denk dat ik als jong kind betrokken raakte bij Kiwanis omdat we een monster van 15 meter midden in onze stad verbrandden."

Het monster is Zozobra, wiens Spaanse naam "angst, bezorgdheid of somberheid" betekent. Hij is een enorme marionet gemaakt van hout, draad en stof en hij is gevuld met de verschillende "somberheden" die mensen willen achterlaten: scheidingspapieren, oude politierapporten, medische dossiers en stukjes papier volgekrabbeld met andere herinneringen aan ongelukkig zijn.

Elk jaar verzamelt een menigte zich op de vrijdag voor Labor Day - een Amerikaanse feestdag die op de eerste maandag van september valt - in Fort Marcy Park om te kijken hoe Zozobra afbrandt en de somberheid van het afgelopen jaar met zich meeneemt.

De jaarlijkse verbranding van Zozobra begon in 1924, toen kunstenaar William Howard "Will" Shuster Jr., geïnspireerd door tradities van de Yaqui-indiaanse gemeenschappen, een beeltenis verbrandde tijdens een feestje voor een groep collega-kunstenaars en schrijvers. Het evenement groeide in omvang en reikwijdte en kreeg zijn eigen karakter en tradities. In 1964 haalde Kiwanier Harold Gans Shuster over om het evenement over te dragen aan de Kiwanis Club van Santa Fe. De opbrengst kwam ten goede aan de kinderen van de gemeenschap.

Voor Sandoval, die sinds 2013 de rol van evenement voorzitter vervult, is de aantrekkingskracht van Zozobra de kans voor mensen om hun individuele pijn en spijt los te laten - en hen die catharsis te laten delen in "dit super community evenement met 60.000 van je beste vrienden".

En dan dit: "Weet je, wij mensen houden van vuur."

Een belofte houden
Ooit aangewakkerd door zijn jeugdige fascinatie voor Zozobra, ontwikkelde Sandovals betrokkenheid bij Kiwanis zich naarmate hij volwassen werd en het belang van gemeenschapsdienst inzag. Maar de aantrekkingskracht van het brandende monster bleef. Toen Sandoval 18 was, vertelde Gans hem over een belofte die Gans aan Will Shuster had gedaan om Zozobra "eeuwig" in stand te houden. Gans vroeg Sandoval op zijn beurt om te beloven dat Zozobra zijn 100e verjaardag zou halen.

"Santa Fe is een stad die 400 jaar oud is," zegt Sandoval. "Het heeft het oudste doorlopende feest in de Verenigde Staten, Fiesta de Santa Fe, dat dit jaar 317 jaar bestond. Onze indianenmarkt bestond vorig jaar 100 jaar. Beloften en toezeggingen betekenen dus echt iets in deze gemeenschap." Bovendien, zegt hij, "voor mij als Kiwanier, als we ons woord geven, moet het ook ons woord zijn."

Op 30 augustus 2024 loste Sandoval zijn belofte in: Santa Fe vierde de 100e verbranding van Zozobra. Ongeveer 65.000 mensen woonden het evenement persoonlijk bij, met bijna 300.000 kijkers op televisie en 1,3 miljoen online.

De weg was niet zonder obstakels. In 1999 leidde bezorgdheid over de veiligheid van zowel Zozobra als het Fiesta de Santa Fe ertoe dat de stad Zozobra naar een donderdagavond verplaatste. In de loop van het volgende decennium nam de toeloop af en konden maar weinig kinderen het evenement bijwonen omdat ze de volgende dag naar school moesten.

De Kiwanisclub begon zich af te vragen of Zozobra wel voldeed aan zijn doel - en of het de benodigde middelen wel waard was. Tegen die tijd was elk aspect van Zozobra doordrenkt van bijna 90 jaar traditie. Zou het veranderen van die tradities datgene wegnemen wat het evenement in de eerste plaats speciaal maakte?

Vernieuwde focus
Het antwoord kwam met een verandering in leiderschap. Toen Sandoval de positie van evenement voorzitter overnam, bracht hij de filosofie met zich mee dat Zozobra speciaal was omdat de gemeenschap kwam om feest te vieren en samen hun somberheid te verbranden. Dus begon de club het evenement opnieuw rond de gemeenschap te plaatsen.

De eerste stap was om het evenement te verplaatsen naar de vrijdagavond aan het begin van het driedaagse Labor Day weekend, zodat meer kinderen terug konden komen en mensen van buiten de stad hun familie mee konden nemen.

De tweede was om de gemeenschap erbij te betrekken. Jarenlang werd de bouw van Zozobra alleen uitgevoerd door de Kiwanis club, volgens strikte instructies en gehuld in geheimzinnigheid. Nu nodigde de club het publiek uit om Zozobra aan te raken en van dichtbij te bekijken - en zelfs, met de juiste veiligheidsmaatregelen, mee te helpen bouwen.

Voor degenen die niet geïnteresseerd waren in het bedienen van elektrisch gereedschap, waren er andere banen - in de beveiliging, de horeca en de marketing. Ross Hamlin, die in de Zozobra band speelde, componeerde zelfs originele muziek voor de 2024 verbranding.

Waar de club eerder kunstenaars had geworven voor Zozobra T-shirts en posters, besloten ze nu wedstrijden voor volwassenen en kinderen te houden om de ontwerpen van elk jaar te bepalen. Een andere wedstrijd bepaalde wie het volkslied zou zingen voordat Zozobra in brand werd gestoken.

Er is veel talent in de gemeenschap, zegt Sandoval, maar het is aan de club om daarnaar op zoek te gaan.

"Je moet ze uitnodigen. Je moet ervoor zorgen dat ze zich welkom voelen en je moet tijd en energie steken in het cultiveren van hun vaardigheden, zodat ze het gevoel hebben dat ze iets terugdoen. En als dat eenmaal gebeurt, is het een magische oplossing, want ze zullen nooit meer weg willen."

Een geest van openheid
Die richtlijn van openheid strekte zich uit tot de omgeving van de locatie waar Zozobra wordt verbrand. In het begin namen buren en lokale bedrijven aanstoot aan het ongemak. De club beloofde bijeenkomsten te houden en een eerlijke dialoog te blijven voeren over verbeteringen op gebieden als opruimen, veiligheid, barrières en het creëren van paden voor bewoners om hun buurt in en uit te gaan.

De geest van openheid en eerlijkheid was ook de sleutel tot het evenwicht tussen oude en nieuwe tradities binnen de club. Niet iedereen stond te springen om verandering. Een weg vooruit vinden was "in sommige opzichten net als koorddansen", zegt Sandoval. "Die verschillende perspectieven geven ons de mogelijkheid om het evenement sterker te maken en de banden tussen de clubleden sterker te maken.

"Een van de slechtste dingen, denk ik, voor een club of een traditie is om het te doen zoals je het altijd hebt gedaan, omdat je het altijd op die manier hebt gedaan. Dat is de beste manier om te falen."

Al vroeg realiseerde Sandoval zich dat Zozobra "een soort bucketlist-item zou worden" dat mensen maar één keer zouden bezoeken. De club reikte opnieuw de hand en vroeg de kinderen in de Zozobra-kunstwedstrijd wat ze leuk vonden aan het personage. Ze tekenden Zozobra allemaal zoals hij er altijd uitzag, met een zwart vlinderdasje en cummerbund - maar ze vonden het leuk dat zijn haarkleur veranderde.

Hierdoor geïnspireerd, lanceerde de club het Decenniumproject: Elk jaar in de aanloop naar de 100e verbranding veranderde Zozobra zijn uiterlijk om een ander decennium te vertegenwoordigen. Sandoval geeft toe dat deze afwijking van de traditie leidde tot "een hoop controverse" en een aantal "echt intense gesprekken" zowel binnen als buiten de club. Sommigen riepen halverwege het project op om terug te keren naar de "traditionele Zozobra". Maar de club hield voet bij stuk en in 2024 was wat de Zozobra zou dragen een heet gespreksonderwerp geworden. De kunstwedstrijd voor kinderen had dit jaar 600 inzendingen, met Zozobra's die crocs droegen, een rugzak, AirPods en zelfs een Nintendo Switch.

"Mensen zijn nu gaan houden van het feit dat hij zich anders kleedt," zegt Sandoval. "En dus kun je zelfs met de geheime saus - de traditie zelf - niet bang zijn om dat door elkaar te halen en je kunt niet bang zijn voor kritiek. Je moet precies kijken naar wat je doelgroep is. Mijn publiek zijn die jonge mensen. Ik moet ze enthousiast maken en zij moeten de volgende generatie Kiwanians zijn die teruggeven aan hun gemeenschap en ook deze traditie levend houden. En ik denk dat we daarin geslaagd zijn."

Wereldwijd groeien
Zozobra heeft zich ook op andere manieren aangepast aan de gemeenschap. De bouwmaterialen zijn aangepast om bestand te zijn tegen hogere winden als gevolg van de klimaatverandering. De voorstelling omvat nu ook Indiaanse dansers om de multiculturele gemeenschap van Santa Fe beter te vertegenwoordigen.

Naarmate de nadruk op de gemeenschap is komen te liggen, is de Burning of Zozobra wereldwijd gegroeid. In het eerste jaar dat het evenement terugkeerde naar de vrijdagavond, steeg het aantal bezoekers van 20.000 naar 30.000. Het bleef stijgen tot 2022, toen het aantal bezoekers de 75.000 naderde - meer dan veilig was voor de locatie. Het bleef stijgen tot 2022, toen het aantal bezoekers de 75.000 naderde - meer dan veilig was voor de locatie. Daarna werd het aantal bezoekers beperkt tot 65.000 en besloot de club samen te werken met de lokale ABC-televisie om Zozobra uit te zenden.

Ondanks de vrees dat het uitzenden van het brandende evenement de bezoekersaantallen en de verkoop van merchandise zou verminderen, is het evenement elk jaar uitverkocht gebleven en heeft het partners en sponsors gekregen naarmate de reputatie zich over de hele wereld verspreidde.

In de aanloop naar de 100e brand dit jaar hield de club de ZozoFest kunsttentoonstelling, met honderden werkstukken gemaakt door leden van de gemeenschap met afbeeldingen van Zozobra, vuurdansers en meer. Tijdens een "openbare vulling" voor leden van de buurt om te helpen Zozobra te vullen met glooms - in ruil voor pizza en ijs - stonden vrijwilligers om 9 uur 's ochtends voor de deur te wachten. Tegen 13 uur was er niets meer over om te vullen. De buurtvereniging die in 2012 had gevraagd om Zozobra te stoppen of te verplaatsen, stuurde een donatie van US$5.000 om het "goede werk" dat de club nu doet met het evenement te ondersteunen.

Daarnaast heeft de stad Santa Fe nu een Zozobra-standbeeld en heeft ze betaald voor een Zozobra-heteluchtballon van 135 voet. Ook is de Kiwanis Club van Santa Fe gevraagd om officiële evenementen te organiseren voor de Fourth of July, New Year's Eve en Dia de los Muertos.

Sommige clubleden hadden aanvankelijk bezwaar tegen de betrokkenheid van niet-leden bij de voorbereidingen voor Zozobra, omdat ze dachten dat de strategie een stimulans zou wegnemen om Kiwanier te worden.

Sandoval voerde aan dat deelname mensen zou laten zien wat de club doet voor de gemeenschap en voor kinderen - en hen zou inspireren om lid te worden. "En dat is precies wat we hebben gezien," zegt hij nu. "Nu onze oude leden met pensioen gaan of helaas overlijden, zien we dat ze worden vervangen door steeds jongere leiders."

Jacob Romero, voormalig voorzitter van de Kiwanis Club van Santa Fe, was 26 toen hij zijn functie opnam. Hij werd lid van de club toen hij 21 was - nadat hij op 8-jarige leeftijd betrokken was geraakt bij Zozobra. Kiwanis clubleden zijn bekend geworden door de manier waarop ze evenementen organiseren en zijn daardoor "de coole kinderen" in Santa Fe geworden. Sandoval gelooft dat Zozobra op deze manier in de toekomst zal blijven groeien.

"Het moet zo zijn dat we die zaadjes van toekomstige leiders nu planten, cultiveren en water geven."

De tijd is nu rijp
Het succes van de Santa Fe club heeft Sandoval wat inzicht gegeven in de manieren waarop clubevenementen aansluiten bij de gemeenschap eromheen. Hij stelt bijvoorbeeld voor om evenementen te bouwen rond evenementen of interesses die al bestaan in je omgeving.

"Maar kijk ook of er culturele, historische dingen in je gemeenschap zijn waar je een evenement van kunt maken," zegt hij, "want die evenementen worden zo belangrijk voor de mensen die er zijn.

"En wees niet bang dat je geen club hebt die groot genoeg is om het evenement aan te kunnen. Begin je evenement en ga er dan over praten - verwelkom vreemden, verwelkom niet-leden. Voor je het weet breng je niet alleen je gemeenschap samen, maar ook je club."

Sandoval gelooft dat deze saamhorigheid tegenwoordig bijzonder krachtig is.

"Ik weet dat dienstverlenende organisaties het moeilijk hebben," zegt hij, "maar als er een tijd is voor dienstverlenende organisaties, dan is het nu. We moeten gemeenschapsevenementen creëren waar we elkaar weer als buren en mensen gaan zien."

Dit jaar, bij de 100e verbranding van Zozobra, had Sandoval een moment dat hij vergeleek met het einde van de film "Return of the Jedi".

"Het was bijna alsof ik die twee Force geesten kon zien," zegt hij. "Ik zag Will Shuster daar staan met zijn kleine hoedje op, en ik zag Harold [Gans] daar in zijn overall, en het was echt emotioneel. Dus toen Zozobra viel, viel er ook een enorm gewicht naar beneden. Ik weet nog dat ik bij mezelf dacht en tegen Shuster en Harold zei: 'Het is ons gelukt. We hebben de 100e gehaald en we gaan nog steeds door.

"We zijn sterk. We gaan door met wat Harold beloofde, namelijk om Zozobra voor altijd te hebben - wat een lange, lange tijd is.""